Valerie June: “Zeven generaties vooruitdenken”

In december is Valerie June voor het eerst in acht jaar weer eens in Nederland en België te zien. Sinds ze in 2013 doorbrak met het door Dan Auerbach geproduceerde Pushin’ Against A Stone won ze ook hier vele zielen, al is haar expressieve en vaak wat geknepen stem niet aan iedereen besteed. Haar muziek is evenmin voor eenkennigen, want hoewel etiketten als blues, gospel en folk daar makkelijk op zijn te plakken, laat ze zich voor geen enkel muzikaal gat meer vangen. Haar spiritualiteit is daarbij een constante factor.

Tekst Eddie Aarts Foto Travys Owen
 
Die spiritualiteit deed zich met name sterk gelden op het bijzonder goed ontvangen The Moon And Stars: Prescriptions For Dreamers uit 2021. Het in april dit jaar verschenen Owls, Omens and Oracles klinkt dan weer beduidend gruiziger.
 
Je hebt jezelf inmiddels van heel veel kanten laten horen en je albums hebben elk een heel eigen sfeer…
“Wat ik schrijf wordt simpelweg bepaald door wat me invalt of inspireert. Vanmorgen nog zat ik een poosje te mijmeren over dingen die we achter ons laten. Creatief gezien vooral. En ik realiseerde me dat ik meestal kies voor dingen die me opbeuren of enthousiasmeren, me energie geven. Dat klinkt misschien heel vanzelfsprekend, maar er waren tijden waarin ik veel vaker toegaf aan zaken die me omlaaghaalden. Nu wint het positieve, of het nu gaat om mensen, plaatsen, voeding of muziek. En als je zoiets ervaart, doe er dan iets mee. Nog dezelfde dag! Het nummer Stay High van Brittany Howard verwoordt dat perfect. Niet ‘high’ worden van drugs of zo, maar ‘high’ blijven in mijn leven.”
 
Die mindset ontstond onder meer na een samenwerking met Mavis Staples. Valerie June schreef tien jaar geleden High Note voor het album dat Mavis prompt naar dat nummer vernoemde. Valerie June was ook betrokken bij de opnamen.
“Mavis vertelde me dat Pops haar zussen en haar destijds nadrukkelijk opdroeg vooral over positieve en vreugdevolle dingen te zingen. Ze raakte me diep. Net als, zoals ik ze noem, andere ‘oudsten’ met wie ik mocht werken, zoals Booker T Jones, Carla Thomas, Emmylou Harris. Zeventigers en tachtigers, maar mijn grootste rolmodellen. Zo zachtaardig en menselijk wil ik zijn als ik zo oud ben. En net zo’n voorbeeld voor wie na mij komen. Want zelfs wanneer hun muziek naar de donkere kant neigt, verdiep je er dan in en je zult zien dat er veel goeds valt te ontdekken. Leer ervan.”
 
Die positieve instelling lijkt een rode draad op je jongste plaat. Veel teksten zouden niet misstaan op een gospelalbum
“Ik begrijp dat wel ja. Gospel zit onmiskenbaar in me. In de kerk waar ik met mijn ouders naartoe ging waren geen instrumenten en zelfs geen koor. Alleen de stemmen van de kerkgangers. Vijfhonderd mannen en vrouwen die elke zondagmorgen, zondagavond en woensdagavond met elkaar zongen. Dat is mijn allereerste muzikale ervaring. Zelfs de geschiedenis van Aretha, die begon met zingen en pianospelen in haar vaders kerk, is eigenlijk anders. Mijn ervaring kwam nog meer uit de gemeenschap zélf. En of mijn songs nu om rampen, drugs, oorlogen of motiverende dingen draaien, uiteindelijk zijn spiritualiteit en stemmen altijd de kern van wat ik doe.”
 
Dat geldt ook voor de keuze van de nummers op het coveralbum uit 2022. Ik kan me voorstellen dat het na een zo geliefde plaat als The Moon And The Stars niet meeviel om met een opvolger te komen. Was Under Cover misschien een soort ‘buffer’?
“Nee, niet echt. Eerder in mijn loopbaan zou zoiets wellicht voor wat spanning hebben gezorgd, maar die druk heb ik helemaal niet. Ik ben een gezegend mens die kan doen wat me gelukkig maakt. En godzijdank zijn er nog altijd mensen die waarderen wát ik doe. Dat ik iedere dag de kunst mag maken die ik wil, is te gek. Ik heb zoveel baantjes gehad terwijl ik wenste dat ik de dagen kon doorbrengen met een gitaar op mijn schoot. Dat nu te kunnen doen is een godsgeschenk. En iedereen die daar nu ook van droomt zou ik op het hart willen drukken: volg je dromen. Al werk je je kapot in de bediening van een eettentje, als je tien minuten pauze hebt, pak je gitaar en schrijf je liedje. Want je weet nooit waar het je over tien jaar brengt. Al ging het bij mij ook best traag hoor.” Voor de zoveelste manier tijdens ons gesprek schatert ze het uit.
 
Owls, Omens And Oracles werd geproduceerd door M. Ward, destijds ook verantwoordelijk voor Mavis Staples’ Living On A High Note.
“Ik was onder de indruk hoe Matthew met Mavis omging. Hij was lief voor haar, sprong met zorg met haar stem om en liet niet toe dat muzikanten haar probeerden te overklassen. Hij bouwde alles rond háár op. Het was heerlijk daaraan mee te werken en als hij en ik elkaar in de jaren daarna tegenkwamen, was het steeds van: ‘Hé, we moeten eens even bellen en een plannetje maken’. Maar pas na jaren vonden we dat moment ook. Eenmaal met hem, geluidsman Pierre de Reeder en de muzikanten in de studio explodeerde alles.
De tape liep en wat er gebeurde hoor je. Ik ging dan zitten en zei tegen die jongens: ‘I want to play this song Joy Joy for y’all’. Dan speelde ik het voor en vertelde ze wat ik erbij hoorde. Ik schrijf geen muziek, maar neurie en zing en klap wat ik bedoel. Soms laag voor laag, zonder precies te weten welk instrument daar het beste past. Degene die zo’n partij speelt legt er een eigen gevoel, maar de muzikanten waarmee ik live speel doen dat weer op hun manier. Daardoor leven mijn songs. In de basis zijn het gewone folkliedjes, maar wat je ermee doet bepaalt hoe ze zich manifesteren. Dat kan soul, country of rock-’n-roll worden, we kunnen ze een bluesgevoel meegeven of laten klinken alsof ze uit de jaren twintig van de vorige eeuw stammen.”
 
De songs op Owls, Omens And Oracles laten heel goed horen waar Valerie June nu staat, maar kennen soms een lange ontstaansgeschiedenis.
“Ideeën kunnen jarenlang op de plank blijven liggen, tot me eindelijk duidelijk is welke kant het op moet. De titel van de plaat verbindt ze. De uilen dienden zich aan tijdens wandelingen. Eentje vertoonde zich steeds bij een meertje waar ik geregeld kom. Ik zag er een teken in en verdiepte me in de symboliek die ermee samenhangt. Uilen staan voor wijsheid en voor dood. Ze zijn boodschappers, kondigen zware tijden aan en kunnen zien in het donker. In relatie tot mijn muziek en de levensfase die ik doormaakte verbeelden ze daarom vooral het vermogen voorbij donkere tijden te zien. Songs als boodschappen die je door ontberingen en narigheid heen kunnen helpen. De omens zijn voortekenen die de natuur of heel alledaagse dingen me geven. Kleine seintjes die me laten weten dat ik op de goede weg ben. Die krijgen we allemaal hoor, maar we hebben er niet altijd oog voor.”
 
Denk je niet dat het tegenwoordig voor veel mensen moeilijk is zulke tekens te herkennen of er zelfs maar in te geloven?
“Waarschijnlijk is dat waar, maar juist daarom is het zo belangrijk. En ik zeg dat vooral vanuit mijn eigen achtergrond. De voorouders van zwarte Amerikanen hebben een van de zwaarste hoofdstukken uit de menselijke geschiedenis doorgemaakt. Volkomen duisternis. Maar iets liet ze ook hopen op- en werken aan een betere toekomst.  Als zij dat konden doorstaan en mogelijk maakten dat ik nu ben wie ik ben, dan moet deze tijd voor mij toch ook te doen zijn? Dus als ik zing over vreugde, liefde, schoonheid en saamhorigheid, dan zijn dat niet zomaar liedjes. Want stel je eens voor hoe de wereld eruit zou zin als we daar allemaal een flink deel van onze tijd mee bezig waren.”
 
En wat betreft de orakels?
“Ik hoorde op een universiteit een inheemse ouderling spreken, die stelde dat je bij alles wat je vandaag doet, moet stilstaan bij de gevolgen voor zeven generaties na ons. Dat maakte me heel duidelijk welke verantwoordelijkheden we hebben voor de wereld van nu. Wij moeten de orakels zijn in het belang van die generaties.”
 
Valerie June Live: 2 december in Orangerie Botanique, Brussel; 3 december in Zonnehuis, Amsterdam; 4 december in Bird, Rotterdam.