Kaia Kater is méér dan een folkdame met een banjo

Haar songs zijn folky en ze bespeelt de banjo. Maar net zoals sommige van de artiesten die ze bewondert, zoals Laura Marling, Joni Mitchell en Tracy Chapman, is Kaia Kater meer dan een ‘eenvoudige’ folksinger. Dat blijkt zonneklaar uit haar laatste album.

Tekst Kees van Wee

Ze is pas voor in de dertig, de Grenadaans-Canadese singer-songwriter Kaia Kater. Maar de muziek waar haar liefde naar uitgaat is veel en veel ouder. Tijdens haar studie verdiepte ze zich in oude Appalachenfolk   en verfijnde ze haar spel op het instrument dat ze al sinds haar twaalfde bespeelt: de banjo. En dat hoor je terug in haar songs. Die zijn weliswaar moderner dan de oeroude muziek waaruit ze put, maar er klinkt onmiskenbaar een oude ziel in door.
 
Amerikaanse invasie
Haar moeder komt uit Quebec en haar vader emigreerde op veertienjarige leeftijd vanuit Grenada naar Canada, na de Amerikaanse invasie. De ervaringen van haar vader vormen een belangrijk thema van haar in 2018 verschenen album Grenades. In de gesproken track Death Of A Dream horen we hem vertellen over het machtsvertoon waarmee de Amerikanen binnenvielen en de onuitwisbare indruk die dit op hem maakte.
Ook haar eigen leven vormt een inspiratiebron. ‘Ik wilde mensen een inkijkje geven in hoe ik me voelde als Canadees staatsburger van de tweede generatie, wat ik politiek meemaakte en waar mijn frustraties vandaan kwamen.’
 
Veel focus en talent
Grenades is overigens niet haar eerste werkstuk – ze had al eerder een paar albums uitgebracht – maar het is wel haar eerste album dat verschijnt op een gerenommeerd label: Smithsonian Folkways. Daar zijn ze erg enthousiast over haar. Volgens associate director John Smith is ze voor haar jonge leeftijd erg wereldlijk. ‘Ze heeft veel gezien, ze heeft mensen veel te bieden en kan hen veel leren. Het is geweldig iemand te zien met zoveel focus en talent om songs te schrijven en haar verhaal te vertellen. Ze is fenomenaal, en dat wil je delen met de rest van de wereld.’
 
Carolina Chocolate Drops
Voor een artiest met haar etnische achtergrond is het nogal opmerkelijk dat ze zich laat inspireren door Appalachenmuziek en de banjo als primair instrument bespeelt. In een interview met Roots Radio News vertelt ze dat de formatie Carolina Chocolate Drops daarbij een belangrijke rol heeft gespeeld. ‘Ik was misschien dertien of veertien en herinner me nog dat mensen helemaal uit hun dak gingen toen ze drie zwarte Amerikanen van voor in de twintig muziek zagen spelen die niet alleen werd beschouwd als retro maar ook als wit. Dat was voor mij een interessante openbaring en vanaf dat moment begon ik mezelf permissie te geven om te houden van de muziek waarvan ik houd.’
 
Strange Medicine
De opvolger van Grenades, het vorig jaar verschenen Strange Medicine, liet behoorlijk lang op zich wachten. Daar was een reden voor. Kater besloot om naar de filmschool te gaan en werd een succesvolle tv- en filmcomponiste. Ook de muziek die ze voor zichzelf schrijft is sindsdien verrijkt met filmische elementen – zowel in de composities als de uitvoering en begeleiding – en de reacties op Strange Medicine zijn lovend. Bluestown Music heeft het over ‘bedwelmend mooie songs, die stuk voor stuk in een zeer sfeervol, soms jazzy jasje verpakt zijn met een zeer verslavend gevolg.’ En Americana UK meldt: ‘Kater heeft haar songs gedoopt in een rijk klankentapijt, dat soms doet denken aan de door jazz beïnvloede soundscapes van Joni Mitchell, de heerlijke pop van Aimee Mann en de arrangementen van Joshua Rifkind voor Judy Collins in de jaren zestig. Dit album plaatst haar stevig in de schijnwerpers samen met gelijken als Rhiannon Giddens en Alison Russell.’
 
Feministisch en historisch engagement
De laatstgenoemde levert een bijdrage aan het album, evenals Taj Mahal. En Aofie O’Donovan (Crooked Still, I’m With Her) is te horen in het openingsnummer The Witch, waarin volgens Written In Music een samenzweerderig sfeertje wordt gecreëerd: ‘De dames verplaatsen zich in vrouwen gebrandmerkt als heks die in de zeventiende eeuw in Salem, Massachusetts op de brandstapel het leven lieten. In een visioen welt de hoop op om ooit terug te slaan.’ Volgens de recensent overtuigt Kater met dit album meer dan ooit. ‘Met de muzikale hulp van coproducer Joe Grass slaagt ze erin haar feministisch en historisch engagement telkens in markante soundscapes te integreren.’
 
Krankzinnige meditatieve paletten
Anders dan bij haar vorige album Grenades, dat in twee weken was opgenomen met een drummer, bassist en gitarist, besliste Kater, samen met Joe Grass, per nummer welke instrumentatie er nodig was om het beoogde effect te bereiken. Uit een interview met Pan M 360: ‘Ik had van tevoren geen idee hoe een nummer zou klinken: groots of juist veel kleiner? Joe en ik namen stap voor stap beslissingen: wat heeft deze song nodig? Bijvoorbeeld: dit nummer moet lekker grooven, welke drummer past daarbij?’
 
In de tijd dat ze de songs schreef, luisterde ze veel naar filmmuziek en minimal music, met name van Steve Reich. Die ‘krankzinnige, meditatieve paletten’ hebben hun weerklank op haar eigen werk. ‘Ik ben echt trots op de risico’s die we genomen hebben. Ik wilde moderniseren en nieuw klinken. Ik was superbang voor het stempel van een zacht klinkende folkdame met een banjo.’
 
Kaia Kater live: 31 januari 2026 in Bird; 7 februari in TivoliVredenburg, Utrecht.