Autumn Leaves: muzikale herfstpracht

Herfst. De eerste nachtvorst aan de grond. De tijd waarop schaduwen dag na dag meer aan terrein winnen en waar bladeren al dwarrelend hun levensader loslaten. Mooi, als je de schoonheid er van kunt inzien. Zwaar, als die vallende bladeren op frêle schouders drukken die het gewicht van het leven toch al amper kunnen dragen. Ik mag me gelukkig prijzen dat ik mezelf tot de eerste categorie mag rekenen. Hoewel weemoed mij in deze periode van het jaar niet vreemd is. Wellicht kan ik als excuus aandragen dat ik mijn favoriete jaargetijde achter mij heb moeten laten. Letterlijk en figuurlijk.

Toch kan ik evenwel zeer genieten van de herfst en aan haar kenmerkende soundtrack. Muziek die de tinten van het najaar nog mooier kunnen kleuren dan dat ze al zijn. De hymne die het beste bij dit jaargetijde past is voor mij zonder twijfel Autumn Leaves. Deze vaak ingetogen gezongen jazz standard staat barstensvol melancholie. Een lied dat gaat over verlies. Het verlies van een geliefde. Of is het meer dan dat en is het slechts een metafoor?

The falling leaves drift by the window

The autumn leaves of red and gold

I see your lips, the summer kisses

The sun-burned hands I used to hold.

In ieder geval ligt de oorsprong van Autumn Leaves, zoals u wellicht zou verwachten, niet in de Verenigde Staten. Daarvoor moet teruggegrepen worden naar het einde van de Tweede Wereldoorlog in Frankrijk. De melodie vindt zijn wortels in het ballet Le Rendez-Vous dat het levenslicht heeft gezien in 1945 door het balletgezelschap van Roland Petit. Door de Hongaars-Franse componist Joseph Kosma is de melodie vervolgens verfijnd en door de Franse poëet en scenarioschrijver Jacques Prévert voorzien van woorden. Aldus de geboorte van het lied Les Feuilles Mortes ('De Dode Bladeren'). In 1946 gaf Prévert het nummer in de film Les Portes De La Nuit een prominente rol. De in Italië geboren Ivo Livi speelde de hoofdrol. Ivo Livi die bekend werd als Yves Montand. Het lied en Montand zijn hierna onlosmakelijk met elkaar verbonden gebleven en het heeft altijd een voorname plaats ingenomen tijdens zijn optredens. Hoewel Les Feuilles Mortes in die tijd alle kenmerken had van een Franse chanson is het vleugje jazz bij de eerste opnamen herkenbaar. De weemoed zat er vanaf de eerste noot altijd al stevig ingemetseld.

Ik merk dat ik die melancholie, die het nummer nu eenmaal oproept, deze dagen extra voel. Waarom? Wellicht omdat de poorten van de herfst zich ook voor mij hebben geopend en ik de paden van deze levensfase nu stilaan bewandel. Mijn zomer ligt achter me. Definitief. Dat besef is glashelder en onvermijdelijk. Maar ook het groeiende besef van sterfelijkheid waart nu meer dan eens rond in mijn gedachten. There is less of my future and more of my past zong de betreurde Stephen Bruton ooit. Zijn woorden willen de laatste tijd nog wel eens nagalmen.

Maar wie ben ik? Die vraag stel ik me vooral als ik luister naar Eva Cassidy’s sublieme versie van Autumn Leaves. Een bloedmooie interpretatie die bij de strot grijpt en die de keel, maat na maat, noot voor noot, verder dichtknijpt. Het is vooral op zo'n moment dat mijmeringen over ouder worden volledig worden platgeslagen als een ouderwets dubbeltje. Het metamorfoseert weemoedige gevoelens in lichtelijk melodramatisch geneuzel. Want was het niet Eva Cassidy, amper de dertig gepasseerd, die een ongenode gast tegen het lijf liep? Een ongenode gast, nee, een klootzak, die zichzelf voorstelde onder de naam kanker? Hoewel de zomer in haar leven amper was begonnen kon ze niet aan hem ontsnappen. Verraden door het leven. Gegijzeld door de dood.

Waar ben je nou met je Autumn Leaves, Ed?

Ik weet het. Weemoed, het moet niet de overhand krijgen maar Autumn Leaves zal dat gevoel altijd blijven oproepen. Omdat Autumn Leaves nu eenmaal meer is dan gewoon een lied over het einde van een relatie. Het is de confrontatie van onvermijdelijke eindigheid gekoppeld aan de schoonheid van het leven. De geluksmomenten, die worden opgeroepen, blijvend willen omarmen. Omdat het nog kan. Misschien is dat het wel. Ik hoor het in ieder geval in nagenoeg elke versie. Ik hoor het als Miles Davis zijn trompet aan zijn lippen zet, als Toots Thielemans gevoelig lucht blaast tussen de houten schotjes van zijn harmonica en als Chet Baker mooie ronde tonen richting hemel laat ontsnappen. Het wordt niet alleen zo gespeeld. Ik ervaar het zo. Ik voel het zo. En natuurlijk ben ik de enige niet.

Vorig jaar kocht ik de dichtbundel Dodemansdagen. Een bundel van de dichters Willem van Toorn en Hans van de Waarsenburg. Twee dichters, die een tijd lang gedichten naar elkaar stuurden over de liefde, de herinnering, de onherroepelijke tijd en over de dood. In die bundel vond ik een prachtgedicht van de helaas dit jaar overleden Hans van de Waarsenburg. Een gedicht genaamd Autumn Leaves. Een gedicht over Autumn Leaves.

Maakt het iets uit als je dood gaat?

Je gaat toch dood? Daarom zijn we

Autumn Leaves in beginnende winter

Liggend op de natte vloermat van

Voorbije jaren. Een bijna voorbij leven.

In nerf taant gezicht, verkruimelen

Woorden en citaten, wordt weten een

Niets, een vage hel van armlast en

Daar sta je dan in gebleekt alfabet.

Of lig je op een bed met een masker

In gipstaal. Waarna het verdwijnen

Begint in vuilniszakken, kringloop-

Winkels. Je boeken verkwanseld. Je

Stem in ochtendnevels opgelost. Een

Kamer die wezenloos wordt,

Geurloze ruimte, waar je hand nooit

Meer papier verlegt, toetsen aanslaat,

Taal temt. Maakt het iets uit als je

Dood gaat, goede Willem? Nee. Laten

We het leven vasthouden en blijven

In de letters die nog voorhanden zijn.

Ja, het leven vasthouden en blijven in de letters die nog voorhanden zijn. Het is een fijne gedachte. "La vita è bella", zou Yves Montand waarschijnlijk hebben gezegd. Toen hij nog gewoon die Italiaanse jongen was. Toen hij nog gewoon Ivo Livi heette. Ik kan niet anders dan Ivo Livi gelijk geven. Autumn Leaves. Het leven is mooi. Zelfs in de herfst.

Ed Muitjens is medewerker van Heaven. Dit verhaal is ook gepubliceerd op de site johnnysgarden.nl