Déjà Vu: vijftig jaar

Met nooit meer geëvenaarde hemelse harmonieën schreven David Crosby, Stephen Stills, Graham Nash en Neil Young geschiedenis met het album Déjà Vu. Op 14 mei 2021 komt de (verlate) vijftigste jubileumuitgave op de markt met een 5LP óf 4CD box, en een hardcover boek. De set bevat niet eerder uitgegeven tracks, outtakes, demo’s en sessieopnamen. Het bevat tevens Know You Got To Run, de eerste opname die ze ooit met zijn vieren maakten.

De Canadees Neil Young is geboren in Toronto, Canada. In de tijd dat hij met zijn eerste bandje The Squires actief was in Fort William ontmoette hij Stephen Stills, die door Canada toerde met zijn band The  Company. Ze spraken een aantal maanden later af in Los Angeles, wat resulteerde in de oprichting van Buffalo Springfield. Die band was geen lang leven beschoren en viel na drie albums in 1968 uit elkaar.
 
Stills zocht toenadering tot David Crosby, die al eens ingevallen was bij Buffalo Springfield. Crosby was net weggestuurd bij The Byrds. In diezelfde tijd was zijn Engelse vriend Graham Nash van de Hollies op een Amerikaanse tournee. Nash werd door Cass Elliot van de Mamas and Papas meegenomen naar het huis van Crosby. Later die dag zou het gezelschap zich naar een feestje van Peter Tork van The Monkees verplaatsen, waar ook Stills zich ophield. Die avond is de basis gelegd voor Crosby, Stills & Nash.
Er werd spontaan gemusiceerd en op zeker moment zette Stills You Don’t Have To Cry in. Crosby zong mee en Nash wist niet wat hij hoorsw en bleef vragen om meer. Na drie keer zong ook hij mee en was de sound van CS&N geboren. Nash vloog terug naar Engeland, een hoop nieuwe vrienden achterlatend… inclusief Joni Mitchell, op wie hij verliefd was geworden. Het duurde niet lang voordat hij de Hollies de rug toekeerde en zich in L.A. vestigde.
 
Het debuutalbum Crosby, Stills & Nash verscheen in mei 1969 met de succesvolle singles Marrakesh Express en Judy Blue Eyes. In de voorbereiding van de eerste tour werd besloten de band uit te breiden met een pianist om recht te doen aan de muziek van het album. Na de afwijzingen door Steve Winwood en John Sebastian werd Neil Young gevraagd, ondanks tegenwerpingen van Stephen Stills, die geen prettig gevoel had overgehouden aan hun samenwerking bij Buffalo Springfield. De wispelturige Young stemt in en zou – Stills zag het al aankomen – de gemoederen bezighouden in wat een lange knipperlichtrelatie zou worden.  
 
Het eerste optreden vond op 16 augustus 1969 plaats in Chicago, maar het was de volgende dag dat de band historie schreef, op het terrein van Max Yasgurs boerderij zoals Joni Mitchell later bezong, beter bekend als het Woodstockfestival. ‘This is only the second time we’ve performed in front of people. We’re scared shitless’, houdt Stephen Stills midden in de nacht  de half miljoen hippies voor. Het optreden werd een van de hoogtepunten van het driedaagse festival, met acts zoals Jimmy Hendrix, Jefferson Airplane, Janis Joplin, Santana, Sly and The Family Stone, Joe Cocker, Ten Years After en The Band.        
 
Na de fenomenale introductie van het viertal op Woodstock kon een vervolg niet lang uitblijven. De opnamen voor een nieuw album, mét Neil Young, duurde van oktober 1969 tot de release op 11 maart 1970. In de periode vóór het opnemen van het album was er veel leed in de groep. Stills en Nash zagen hun relaties stranden, en Crosby’s vriendin overleed bij een auto-ongeluk. De toch al moeilijke verhoudingen binnen de groep werden hierdoor uitvergroot. Aan de positieve kant bleek alle tegenslag een vruchtbare voedingsbodem voor  Déjà Vu.           
 
Het maakproces is intensief. De titeltrack zou volgens de overleverlevering wel honderd takes hebben gekost. De bandleden brengen ieder veel materiaal aan, maar een overgroot deel van de ideeën en demo’s belandt in de prullenbak. Stills gebruikt de tandarts als metafoor; de ene na de andere song wordt eruit getrokken. De tracks worden grotendeels individueel ingespeeld – uiteindelijk staan er slechts drie nummers op de plaat die door alle vier tegelijk worden gezongen. Gek genoeg doet dat geen afbreuk aan het geheel. Sterker nog, de vier individualisten weten muzikaal op miraculeuze wijze het project samen te smelten tot één organisch album. De songs zijn bitter en cynisch, maar ook mooi en warm. Tien nummers vullen de elpee, vijf aan iedere kant. Eén is een cover, Woodstock van Joni Mitchell. Ten tijde van het festival lukte het haar niet het terrein te bereiken, maar het weerhield haar niet erover te schrijven. Het nummer werd de grootste hit van het album, voor wat het waard is. Er staan geen minder goede of betere nummers op het album. De verschillende stijlen maken het tot een gevarieerde luisterervaring.
 
Niet alleen om de muziek is Déjà Vu een monument geworden. Het album luidde een periode uit. Hoewel de vier niet per se op de barricaden hadden gestaan, werden ze tegen wil en dank toch geassocieerd met de tegencultuur. Déjà Vu rekende daar echter mee af. Het optimisme van de hippiebeweging maakte plaats voor bitterheid, gedreven door de frustraties over de Vietnamoorlog, toenemend drugsgebruik en de rassenstrijd. De toon van de muziek en de bezongen thema’s, werden navenant donkerder. De band ondernam in 1971 een tweede grote tournee, waarvan het concert in Fillmore East werd opgenomen voor het succesvolle livealbum 4 Way Street. Intussen waren de relaties binnen de groep dermate verziekt dat een breuk onvermijdelijk bleek. 
 
In diverse onderlinge samenstellingen blijft het kwartet evenwel muziek maken en optreden. In 1997 wordt CSN&Y bijgezet in de Hall Of Fame en in 1988 komt nog onverwacht een album uit: American Dream. Er volgt geen tournee, niet iedereen zou fit genoeg zijn. Daarmee wordt gerefereerd aan de conditie van David Crosby, die herstellende is van een langdurige drugsverslaving. Het is ook Crosby die in 2014 met zijn obstinate gedrag definitief het einde van Crosby, Stills, Nash & Young beslecht. Als hij de vriendin van Young – actrice Daryl Hannah – zo ernstig beledigd dat Young verklaart dat ze nooit meer samen zullen spelen.

De laatste shows van het achtergebleven drietal dateert van 2015, waarbij ze ook de Heineken Music Hall aandoen.

Crosby, Stills, Nash & Young: Déjà Vu, 50th Anniversary Deluxe Edition (4 cd of 5 lp) verschijnt op 14 mei.