IM: Flaco Jiménez, meester van de tex-mex

Aan de rand van twee werelden, in het grensgebied tussen Texas en Mexico, groeide Leonardo ‘Flaco’ Jiménez uit tot een van de invloedrijkste muzikanten van zijn tijd. Op 31 juli is hij, omringd door zijn geliefden, overleden. Hij werd 86 jaar. De precieze plaats van overlijden is niet bevestigd, maar zijn muzikale hart bleef altijd in San Antonio kloppen – de stad waar hij werd geboren, gevormd en vereeuwigd.

Tekst Ludo Diels

Flaco Jiménez – El Flaco, ‘de magere’ – maakte de accordeon weer sexy. Wat ooit klonk als achtergrondmuziek voor danszalen en dorpsfeesten, werd dankzij hem een expressief, eigenzinnig instrument. Hij gaf de drieknoopsaccordeon een stoer imago, en hij bracht de muziek van zijn Tejano-voorvaderen tot ver buiten de grensregio. Hij was geen purist, eerder een pragmatische dromer: iemand die nam wat hij kon gebruiken en het restmateriaal liet liggen. Geen muzikale scherpslijper, maar een meester in het mengen.
 
De tex-mex die hij hielp vormgeven is bij uitstek een muziekstijl van vermenging. In de zogeheten conjunto kwamen traditionele Mexicaanse dansvormen als de ranchera en huapango samen met Amerikaanse country-and-western én de walsen, polka’s en schottisches van Duitse immigranten die zich in de negentiende eeuw in Texas vestigden. Die Duitsers brachten hun button box-accordeons mee – het instrument dat Flaco van jongs af aan beheerste – en waarmee hij het wereldtoneel zou betreden.

Zijn vader, Santiago Jiménez Sr., was een van de pioniers van de conjunto, en Flaco stond al op zijn zevende naast hem op het podium. Rond zijn vijftiende had hij zijn eerste platen op de markt en via de flamboyante Doug Sahm (Sir Douglas Quintet) werd hij op sleeptouw genomen richting New York. Daar volgden opnames en optredens met onder anderen Ry Cooder, Dr. John, David Lindley en Peter Rowan. Het betekende het begin van een internationale carrière die zijn gelijke niet kent in dit genre.
 
Flaco Jiménez was de eerste Chicano die erin slaagde om ver buiten Texas een vaste plaats in de popwereld te veroveren. Hij stond niet op de barricade, maar maakte bruggen – naar rock, blues, americana, en zelfs mainstream pop. Met Freddy Fender, Augie Meyers en Doug Sahm vormde hij de legendarische supergroep Texas Tornados, goed voor meerdere Grammy’s. Hij schitterde ook in Los Super Seven, met David Hidalgo en Cesar Rosas van Los Lobos.
 
De invloed van Jiménez reikte tot in Nederland. Vanaf de jaren negentig ontwikkelde zich een muzikale verwantschap tussen Flaco Jiménez en Rowwen Hèze, de bekendste band van Limburg met landelijke uitstraling. Er volgden gezamenlijke optredens. Zanger Jack Poels en accordeonist Tren van Enckevort koesteren zijn geest en klank tot op de dag van vandaag. Ook artiesten als Dwayne Verheyden en de mannen van Träcksäck (Tren van Enckevort en Bart Storcken) dragen het tex-mex vuur verder, met eerbied voor de roots en open vizier naar andere muzieksoorten waarin de accordeon schittert.
 
Voor Los Lobos, de chicano-rockband uit East L.A., was Flaco Jiménez een essentieel klankbaken. Vanaf hun eerste plaat was zijn invloed hoorbaar in het samenspel van accordeon, gitaar en stem. Volgens David Hidalgo en Cesar Rosas, die met zijn muziek opgroeiden, vertegenwoordigde Jiménez de stem van hun grootouders – maar dan met de levendigheid van het heden. Zijn spel raakte voor hen aan iets ouds én iets nieuws tegelijk. Jiménez was voor hen meer dan een muzikale gast: hij belichaamde een tijdloos erfgoed dat zij in hun eigen werk verder uitdroegen.
 
Popjournalist Geert Henderickx, die al in de jaren tachtig over Jiménez schreef in Popstukken, noemde hem een volksheld. Iemand die de weemoed, het vuur en de melancholie van zijn cultuur wist te verklanken met een vanzelfsprekendheid die aan magie grensde. Flaco’s muziek riep geen grenzen op, maar verlangens. Naar dans. Naar troost. Naar een horizon zonder muren.
 
Flaco Jiménez: 11 maart 1939– 31 juli 2025