Onder de naald: At Seventeen

Het zijn er maar weinigen die, als er een favoriete singer-songwriter uit de jaren zeventig moet worden gekozen, de naam zullen noemen van Janis Ian. En ik eerlijk gezegd ook niet, terwijl ze toch een aantal zeer fraaie liedjes op haar naam heeft staan. Sterker nog, voor nummers als Stars en vooral At Seventeen heb ik een groot zwak.

At seventeen, dat het levenslicht zag op het album Between The Lines uit 1975, heeft altijd emotie bij me opgeroepen. Het komt waarschijnlijk doordat dat sociale isolement van die zeventienjarige zo goed en mooi is bezongen. De worsteling van die adolescent die Janis Ian ooit was. Want het mag duidelijk zijn dat dit een autobiografisch lied is.

I learned the truth at seventeen / That love was meant for beauty queens / And high school girls with clear skinned smiles / Who married young and then retired

De triestheid is bijna letterlijk voelbaar. Het is de confronterende werkelijkheid, de wetenschap dat een jonge vrouw van zeventien lentes tegen één van de keiharde levenslessen van het leven aandendert, waardoor dit lied zo imponeert. De jonge vogel, die het nest bij lange nog niet heeft verlaten, zingt het alsof ze in een spiegel kijkt. Een spiegel die elke millimeter van haar onzekerheid onbarmhartig gedetailleerd blootlegt. Dat aan flarden geschoten zelfbeeld. Die gebroken vleugel. Zacht zingt ze haar woorden. Woorden die haar zelfvertrouwen laag voor laag weten af te pellen. Wat rest is een litteken. Een litteken voor het leven.

And those of us with ravaged faces / Lacking in the social graces / Desperately remained at home / Inventing lovers on the phone / Who called to say: ‘come dance with me’ / And murmured vague obscenities / It isn't all it seems at seventeen.

Janis Ian bleef helaas niet gespaard van andere pijnlijke levenslessen. Haar vijfjarig huwelijk met de Portugese cineast Tino Sargo eindigde alles behalve in schoonheid. Vijf jaar fysiek en emotioneel misbruik miste haar uitwerking niet. Daarnaast stak haar boekhouder haar spreekwoordelijk een mes in de rug waardoor ze financieel volledig aan de grond kwam te zitten. Met de release van Breaking Silence in 1993 kwam ze voor het eerst openlijk voor haar homoseksualiteit uit. Wellicht dat ze daar eindelijk de overtuiging heeft gevonden dat het zijn van een mooi mens niet wordt bepaald door geaardheid of uiterlijk. Ze vond uiteindelijk de liefde in de relatie met Patricia Snyder. Ondanks dat Janis Ian de muziek nooit de rug heeft toegekeerd, grijp ik toch altijd graag terug naar de begindagen van haar carrière. Naar dat ene lied. Naar die vrouw die zich niet gezien voelde. De vrouw die voelde alsof ze er niet toe deed. Vroeger. Toen ze jong was. At seventeen.

It was long ago and far away / The world was younger than today / When dreams were all they gave for free / To ugly duckling girls like me.