Op het tweede gehoor: Waarom popliedjes rijmen

Hoe belangrijk is rijm in popmuziek? Belangrijker dan je misschien zou denken. Een onderzoek naar muziek binnen de protestantse kerk levert hier nieuw bewijs voor. In een artikel in Psychomusicology: Music, Mind, and Brain toont de Utrechtse onderzoeker Yke Schotanus aan dat rijmende psalmen populairder waren dan andere, vooral als ze vergezeld gingen van een aantrekkelijke melodie.

Het leuke van deze conclusies is dat ze niet alleen betrekking hebben op de protestante kerk, psalmen en achterliggende eeuwen, maar net zo goed op de hedendaagse 21e-eeuwse muziekwereld – en op onszelf. De hersenen werken bij alle mensen immers ongeveer hetzelfde, ongeacht geloof of muziekvoorkeur, en zijn in de afgelopen eeuwen ook niet veranderd.

Maar waarom is rijm in liedjes nou zo populair? Dat verschijnsel wordt verklaard door het relatief nieuwe begrip ‘verwerkingsgemak’ (processing fluency) uit de cognitieve psychologie. Hoe gemakkelijker onze hersenen een bepaald stukje informatie (tekst, muziek) kunnen verwerken, hoe fijner we dat vinden. We onthouden het beter en kunnen het gemakkelijk voor iemand anders herhalen. In huis-tuin-en-keukentaal: een zinnetje dat rijmt vinden we gewoon lekker en blijft goed plakken.
Waarschijnlijk heeft niemand dit zo goed begrepen als de in 2017 overleden rock-’n-rollpionier Chuck Berry. Hij bedacht niet alleen vele klassiek geworden gitaarlicks, de duckwalk, de ‘coffee-coloured Cadillac’ en de ‘brown-eyed handsome man’, maar was bovenal een RijmMeester. Kijk maar naar het openingscouplet van Johnny B. Goode, een dijk van een hit in 1958. Berry maakt daarbij handig gebruik van de vrijheid die plaatsnamen en eigennamen bieden, door ‘evergreens’ te laten rijmen op ‘New Orleans’ en ‘Johnny B Goode’ op ‘wood’.

Maar er is nog een reden waarom rijm zo belangrijk is. Een onderzoek van de Amerikaanse sociale wetenschappers Matthew McGlone en Jessica Tofighbakhsh uit 2000 laat zien dat we uitspraken die we gemakkelijk verwerken ook als juister en waarheidsgetrouwer beschouwen.
Ze vroegen onderzoeksgroepen hoe waar ze twee verschillende gezegdes vonden: What sobriety conceals, alcohol reveals (Een dronken mond spreekt ’s hartens grond) en What sobriety conceals, alcohol unmasks. Wat denk je? De eerste zin werd als veel geloofwaardiger beschouwd dan de tweede. Met andere woorden: als je je liedje laat rijmen scoort het niet alleen beter, de inhoud is nog overtuigender ook. De kans dat je woorden werkelijkheid worden, neemt dus aanzienlijk toe. Een dergelijk effect zal Chuck Berry ook in gedachten hebben gehad toen hij Thirty Days schreef, waarin hij zijn geliefde dringend verzocht om terug te komen en elk couplet afsloot met de woorden: I’m gonna see that you be back home in thirty days.

Chris Bernasco geeft hier eens in de maand een bijzondere kijk op popmuziek.